Wartość dodana jest zwiększaniem wartości konkretnego dobra lub usługi w wyniku procesu produkcyjnego lub usługowego. W podejściu lean, w wielkim uproszczeniu mówi się, iż wartość dodana to wszystkie czynności zmieniające dany produkt lub składające się na daną usługę, za które klient skłonny jest zapłacić.

Spójrzmy na to w ten sposób. Na każdy proces, jaki by nie był, składa się wiele operacji. Operacje te można podzielić na 2 kategorie, a mianowicie:

• Czynności dodające wartość produktowi, czyli wartość dodana (VA – Value Added)), charakteryzujące się tym, że:
  • Klient chce płacić za te czynności,
  • Zmieniają cechy, formę, funkcję produktu,
  • Są wykonywane dobrze za pierwszym razem
• Czynności nie dodające wartości produktowi, czyli marnotrawstwo, czyli MUDA, czyli wartość nie dodana (NVA – Non-Value Added)), za które klient nie chciałby płacić. Czynności takie również można podzielić na dwie kategorie:
  • Marnotrawstwo I stopnia: Czyli takie straty, które są wymuszone procesem lub technologią i są trudne do wyeliminowania (napisał bym niemożliwe – ale niemożliwe nie istnieje wg mojej dewizy :)). Jak również marnotrawstwo konieczne, które musi być wykonane, bo jest wymagane z punktu widzenia: przepisów BHP, prawa, zachowania odpowiednich norm.
  • Marnotrawstwo II stopnia: Czyli czynności całkowicie zbędne, nie wymuszone procesem, łatwe do wyeliminowania przez poprawę organizacji pracy.

Przykład identyfikacji wartości dodanej

A teraz przyjrzyjmy się przykładowo procesowi wytwarzania palet drewnianych. Czynnościami z kategorii VA, będą wszystkie operacje cięcia drzewa na odpowiednie elementy wchodzące w skład palety(deski, klocki) oraz łączenia tych elementów za pomocą gwoździ.

Natomiast czynnościami z kategorii NVA, będą wszystkie czynności związane z: dostawą materiału, magazynowaniem drzewa na placu, transportem drzewa do obróbki, magazynowaniem półproduktów (desek, klocków) przed kolejnymi operacjami, oczekiwaniem pracowników na materiał, wszelkie wady i odpady produkcyjne, zbędny ruch pracowników wywołany nieprawidłową organizacja stanowiska, nadprodukcja komponentów między operacjami, wykonywanie dodatkowych operacji które nie są niezbędne do realizacji procesu z punktu widzenia klienta.

Podsumowując, czas czynności dodających wartość (VA) stanowi tylko kilka lub kilkanaście procent czasu przeznaczonego na wszystkie czynności w produkcji, pozostałe czynności to marnotrawstwo, o którym powiemy sobie w następnych artykułach.